Khi bé hoàn thành tốt việc gì đó, ví dụ như giải được bài toán, làm kiểm tra điểm cao, vẽ được bức tranh, làm được handmade dễ thương... các phụ huynh/ông bà/thầy cô/... thường khen bé "...thông minh quá...", "... rất giỏi ..." ... Nhiều người cho rằng làm như thế là để động viên con, giúp con tự tin.
Chuyên gia tâm lý và giáo dục có đồng tình với cách khen tặng như thế không? Đúng là cần khích lệ bé. Nhưng Bạn biết không, việc khen kiểu như "thông minh quá", "giỏi quá"... thì không tích cực. Những nghiên cứu rất nổi tiếng của bà C. Dweck, giáo sư ĐH Stanford, đã chỉ rất rõ rằng những lời khen bé thông minh sẽ làm cho bé dễ nản chí khi gặp (dù chỉ chút) khó khăn trở ngại. Ví dụ như đối với những bé được khen thông minh/giỏi, nếu gặp bài toán có chút khó/lạ so với các bài toán bé quen biết thì bé thường dễ bỏ cuộc, không cố gắng suy nghĩ tìm tòi.
Khó khăn, thử thách lại là một phần của cuộc sống, dù Bạn muốn hay không muốn. Thế thì cần khen ngợi động viên bé thế nào để giúp bé mạnh mẽ hơn, có thể vượt qua trở ngại?
Hãy khen bé về nỗ lực thay vì khen thông minh! Trong nghiên cứu của bà Dweck trên 2 nhóm học sinh, nhóm những học sinh được khen nỗ lực, khi gặp trở ngại, đã có "đột phá" ngoạn mục so với nhóm các bạn được khen thông minh. C. Dweck đã thực hiện các nghiên cứu cả trong ngắn hạn và dài hạn (hơn 30 năm trời!) và các kết quả đều cho thấy như thế.
Bởi thế, xin các phụ huynh, ông bà... hãy khen khích lệ bé về sự cố gắng nếu muốn bé nhà mình gặt hái thành công trong cuộc sống. Còn nếu Bạn cứ giữ thói quen khen con giỏi, con thông minh thì Bạn đang góp phần chuẩn bị cho bé dễ thất bại trong cuộc đời đấy!
Trong trường lớp, thầy cô giáo cũng cần để ý khích lệ học sinh về sự nỗ lực. Sự khích lệ này cần liên tục, lâu dài và có phương pháp chứ không phải cứ thỉnh thoảng cho 1 bài khuyên răn về sự cố gắng. Và lời động viên cần đến từ trái tim, từ nhận thức thực sự của người thầy về i) giá trị của tính cần cù nỗ lực và nhất là về ii) người trò với năng lực tiềm ẩn - cần được trân trọng và cần cố công chăm sóc từng ngày để tiềm năng lớn lên và kết trái ngọt.
Bài blog tới sẽ bàn chi tiết hơn về lời khen cần cụ thể ra sao.
Chúc Bạn bình an.
